husband and wife आजच्या अनिश्चित आर्थिक वातावरणात, नियमित उत्पन्न आणि सुरक्षित गुंतवणुकीचे महत्त्व अधोरेखित करण्याची गरज नाही. भारत सरकारची पोस्ट ऑफिस मासिक उत्पन्न योजना (MIS) अशीच एक आकर्षक बचत योजना आहे, जी विशेषतः मध्यमवर्गीय कुटुंबे, निवृत्त व्यक्ती आणि सुरक्षित गुंतवणुकीला प्राधान्य देणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी आदर्श आहे. या लेखामध्ये, आपण या योजनेची सविस्तर माहिती, वैशिष्ट्ये, फायदे आणि खाते उघडण्याच्या प्रक्रियेबद्दल जाणून घेऊया.
पोस्ट ऑफिस MIS: परिचय
पोस्ट ऑफिस मासिक उत्पन्न योजना (MIS) ही भारतीय डाक विभागाची एक लोकप्रिय बचत योजना आहे. या योजनेचे मुख्य आकर्षण म्हणजे ती गुंतवणूकदारांना नियमित मासिक उत्पन्न प्रदान करते. ही योजना विशेषतः त्या लोकांसाठी उपयुक्त आहे ज्यांना त्यांच्या बचतीवर नियमित उत्पन्न मिळवायचे आहे, जसे की सेवानिवृत्त व्यक्ती, गृहिणी किंवा स्वयंरोजगार असलेले व्यक्ती.
व्याज दर आणि परतावा
सध्या (एप्रिल २०२३ पासून) या योजनेवर ७.४% वार्षिक व्याज दर लागू आहे, जो अन्य सुरक्षित गुंतवणूक पर्यायांच्या तुलनेत खूप आकर्षक आहे. बँकेच्या ठेवींवर मिळणाऱ्या व्याज दरांपेक्षा हा दर जास्त आहे. या योजनेतील एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे व्याजाची रक्कम दरमहा खातेधारकाच्या खात्यात जमा केली जाते, ज्यामुळे नियमित उत्पन्नाचा प्रवाह निर्माण होतो.
सरकारकडून वेळोवेळी व्याज दर सुधारित केले जातात, परंतु एकदा गुंतवणूक केल्यानंतर, त्या कालावधीसाठी व्याज दर स्थिर राहतो. हे गुंतवणूकदारांना त्यांच्या आर्थिक नियोजनासाठी मदत करते, कारण त्यांना त्यांच्या गुंतवणुकीवर किती परतावा मिळेल हे अगोदरच माहित असते.
गुंतवणूक मर्यादा
पोस्ट ऑफिस MIS मध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी विविध मर्यादा आहेत:
- एकल खात्यासाठी किमान गुंतवणूक: ₹१,०००
- एकल खात्यासाठी कमाल गुंतवणूक: ₹९,००,०००
- संयुक्त खात्यासाठी कमाल गुंतवणूक: ₹१५,००,०००
हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की, सरकारने २०२३ च्या अर्थसंकल्पात ही मर्यादा दुप्पट केली आहे, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांना अधिक लवचिकता मिळते.
खाते प्रकार आणि पात्रता
पोस्ट ऑफिस MIS मध्ये दोन प्रकारचे खाते उघडता येतात:
- एकल खाते (Single Account): एका व्यक्तीच्या नावे खाते.
- संयुक्त खाते (Joint Account): जास्तीत जास्त ३ व्यक्तींपर्यंत संयुक्त नावे खाते.
पात्रतेच्या बाबतीत, १८ वर्षांवरील कोणताही भारतीय नागरिक या योजनेमध्ये खाते उघडू शकतो. तसेच, अज्ञान मुलांच्या वतीने त्यांचे पालक किंवा कायदेशीर प्रतिनिधी खाते उघडू शकतात.
Husband and Wife योजनेचे फायदे
1. नियमित उत्पन्न
पोस्ट ऑफिस MIS मध्ये गुंतवणूक केल्यास दरमहा नियमित उत्पन्न मिळते. उदाहरणार्थ, ₹९ लाखांच्या गुंतवणुकीवर सध्याच्या ७.४% व्याज दरावर दरमहा सुमारे ₹५,५०० उत्पन्न मिळू शकते. जोडपे म्हणून खाते उघडल्यास, ₹१५ लाखांपर्यंत गुंतवणूक करता येते, ज्यामुळे दरमहा अधिक उत्पन्न मिळू शकते.
2. कर लाभ
या योजनेत गुंतवणूक केल्यास आयकर कायद्यातील कलम ८०C अंतर्गत कर सवलत मिळू शकते. गुंतवणूकदार या कलमांतर्गत इतर पात्र गुंतवणुकींसह कमाल ₹१.५ लाख पर्यंत कर सवलत मिळवू शकतात. विशेषतः वरिष्ठ नागरिकांसाठी, ही योजना आकर्षक कर लाभ प्रदान करते.
3. सुरक्षितता आणि विश्वासार्हता
पोस्ट ऑफिस MIS योजना भारत सरकारकडून प्रायोजित असल्याने, ती १००% सुरक्षित आहे. गुंतवणूकदारांना त्यांच्या मुद्दल रकमेची कोणतीही चिंता करण्याची आवश्यकता नाही. शेअर बाजारातील चढ-उतारांचा या योजनेच्या परताव्यावर कोणताही प्रभाव पडत नाही, ज्यामुळे ती जोखीम-विरोधी गुंतवणूकदारांसाठी आदर्श पर्याय बनते.
निश्चित व्याज दर असल्यामुळे, गुंतवणूकदारांना वित्तीय नियोजन सोपे होते. ते अचूकपणे त्यांचे भविष्यातील उत्पन्न कळू शकते आणि त्यानुसार त्यांच्या खर्चांचे नियोजन करू शकतात.
खाते उघडण्याची प्रक्रिया
पोस्ट ऑफिस MIS मध्ये खाते उघडणे सोपे आहे. येथे आवश्यक कागदपत्रे आणि प्रक्रिया दिली आहे:
आवश्यक कागदपत्रे
- फोटो ओळखपत्र (आधार कार्ड, पॅन कार्ड, मतदान ओळखपत्र)
- पत्त्याचा पुरावा
- वय सिद्ध करणारा दाखला
- पॅन कार्ड (अनिवार्य)
- पासपोर्ट साइज फोटो
खाते उघडण्याचे टप्पे
- जवळच्या पोस्ट ऑफिसला भेट द्या.
- MIS खाते उघडण्यासाठी अर्ज भरा.
- आवश्यक कागदपत्रे सादर करा.
- गुंतवणुकीची रक्कम भरा (रोख, चेक किंवा डिमांड ड्राफ्टद्वारे).
- पासबुक प्राप्त करा, ज्यात खात्याचे सर्व व्यवहार नोंदवले जातील.
महत्त्वाच्या अटी आणि शर्ती
1. कालावधी आणि परिपक्वता
पोस्ट ऑफिस MIS योजनेचा कालावधी ५ वर्षे आहे. या कालावधीनंतर, गुंतवणूकदारांना त्यांची मूळ रक्कम परत मिळते. योजनेमध्ये मुदतपूर्व पैसे काढण्याची सुविधाही उपलब्ध आहे, परंतु यासाठी दंड आकारला जातो. खाते उघडल्यापासून २ वर्षांपूर्वी पैसे काढल्यास, मूळ रकमेच्या २% रक्कम दंड म्हणून वजा केली जाते आणि २ वर्षांनंतर पण ५ वर्षांपूर्वी पैसे काढल्यास, १% दंड आकारला जातो.
2. व्याज वाटप
योजनेमध्ये व्याज रकमेचे वाटप दर महिन्याच्या १० तारखेला केले जाते. गुंतवणूकदार त्यांच्या पसंतीनुसार थेट बँक खात्यात किंवा पोस्ट ऑफिस बचत खात्यात जमा करण्याची सुविधा निवडू शकतात. हे व्याज TDS (स्रोतावर कर कपात) च्या अधीन आहे, जर व्याजाची वार्षिक रक्कम ₹४०,००० पेक्षा जास्त असेल.
3. मुदतवाढ
५ वर्षांच्या कालावधीनंतर, गुंतवणूकदार त्यांचे खाते पुढील ५ वर्षांसाठी वाढवू शकतात. यासाठी, गुंतवणूकदारांना मुदत संपण्यापूर्वी योग्य अर्ज सादर करणे आवश्यक आहे. मुदतवाढीच्या वेळी, त्या वेळी प्रचलित व्याज दर लागू होईल.
4. मृत्यू झाल्यास
खातेधारकाच्या मृत्यूच्या प्रसंगी, नामनिर्देशित व्यक्तीला किंवा कायदेशीर वारसदारांना गुंतवणुकीची रक्कम मिळते. यासाठी, त्यांना मृत्यूचे प्रमाणपत्र आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे सादर करावी लागतील.
पोस्ट ऑफिस मासिक उत्पन्न योजना (MIS) ही त्या गुंतवणूकदारांसाठी एक उत्कृष्ट पर्याय आहे ज्यांना त्यांच्या बचतीवर नियमित उत्पन्न हवे आहे. ७.४% च्या आकर्षक व्याज दरासह, ही योजना बाजारातील अन्य सुरक्षित गुंतवणूक पर्यायांपेक्षा चांगला परतावा देते. शिवाय, भारत सरकारची हमी असल्याने, ती १००% सुरक्षित आहे.
विशेषतः निवृत्त व्यक्ती, गृहिणी आणि जोखीम-विरोधी गुंतवणूकदारांसाठी, ही योजना त्यांच्या वित्तीय नियोजनाचा एक महत्त्वाचा भाग बनू शकते. एकल व्यक्तींसाठी ₹९ लाख आणि जोडप्यांसाठी ₹१५ लाखांपर्यंत गुंतवणुकीची परवानगी देऊन, ही योजना लक्षणीय मासिक उत्पन्न निर्माण करू शकते.
तर, जर तुम्हाला नियमित उत्पन्नासह सुरक्षित गुंतवणूक करायची असेल, तर पोस्ट ऑफिस मासिक उत्पन्न योजना (MIS) तुमच्यासाठी योग्य निवड असू शकते. जवळच्या पोस्ट ऑफिसला भेट देऊन आणि आवश्यक कागदपत्रे सादर करून, तुम्ही लवकरच या योजनेचे फायदे घेऊ शकता.