New lists of Gharkul महाराष्ट्रातील गरीब कुटुंबांसाठी घरकुल योजना हा आशेचा एक नवा किरण ठरत आहे. राज्य सरकारच्या या महत्त्वाकांक्षी योजनेमुळे लाखो कुटुंबांचे स्वप्न पूर्ण होत आहे. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी अलीकडेच केलेल्या घोषणेनुसार, केंद्र सरकारने महाराष्ट्रासाठी २० लाख नवीन घरकुलांना मंजुरी दिली आहे, ज्यामुळे राज्यातील गरिबांना पक्क्या घरांचे स्वप्न साकार होणार आहे.
वाढीव अनुदान आणि अतिरिक्त फायदे
या योजनेत आता महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आले आहेत. पूर्वी लाभार्थ्यांना घर बांधकामासाठी १.६० लाख रुपये मिळत होते. परंतु लोकांच्या गरजा ओळखून आणि वाढत्या बांधकाम खर्चाचा विचार करून सरकारने या रकमेत ५०,००० रुपयांची वाढ केली आहे.
आता प्रत्येक लाभार्थ्याला २.१० लाख रुपये अनुदान मिळणार आहे. ही रक्कम थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात तीन हप्त्यांमध्ये जमा केली जाते. पहिला हप्ता घरकुलाच्या पायाचे काम सुरू झाल्यावर, दुसरा हप्ता छत पर्यंतचे काम पूर्ण झाल्यावर, आणि तिसरा हप्ता संपूर्ण घर पूर्ण झाल्यानंतर दिला जातो.
सौर ऊर्जेचा समावेश – पर्यावरणपूरक पाऊल
या योजनेत आणखी एक महत्त्वाचा बदल म्हणजे सौर ऊर्जेचा समावेश. प्रत्येक घरकुलामध्ये सौर पॅनेल बसवण्याचा निर्णय सरकारने घेतला आहे. यामुळे लाभार्थ्यांना मोफत वीजपुरवठा मिळेल आणि त्यांचे वीजबिल कमी होईल. ग्रामीण भागात अनेक ठिकाणी वीजपुरवठा अनियमित असतो, अशा परिस्थितीत सौर ऊर्जा एक उत्तम पर्याय ठरणार आहे. या निर्णयामुळे राज्य सरकारने पर्यावरणपूरक उपायांना प्रोत्साहन देण्याचे पाऊल उचलले आहे.
योजनेची व्याप्ती आणि प्रगती
प्रधानमंत्री आवास योजनेच्या पहिल्या टप्प्यात महाराष्ट्रात १३.५७ लाख घरकुलांचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले होते, त्यापैकी आतापर्यंत १२.६५ लाख घरकुले पूर्ण झाली आहेत. दुसऱ्या टप्प्यात आणखी २० लाख घरकुले बांधण्याचे उद्दिष्ट आहे. मुख्यमंत्री फडणवीस यांच्या म्हणण्यानुसार, आतापर्यंत १० लाख लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यांमध्ये पहिला हप्ता जमा करण्यात आला आहे, तर उर्वरित १० लाख लाभार्थ्यांना लवकरच पहिला हप्ता मिळणार आहे.
ग्रामविकास विभागाला या योजनेची अंमलबजावणी करण्याची जबाबदारी देण्यात आली आहे. ग्रामविकास विभागाचे अधिकारी आणि कर्मचारी यांच्यामार्फत घरकुलांचे बांधकाम वेळेत पूर्ण करण्यासाठी विशेष प्रयत्न केले जात आहेत. प्रत्येक जिल्ह्यात विशेष पथके तयार करण्यात आली असून, त्यांच्याकडून घरकुलांच्या प्रगतीचे नियमित निरीक्षण केले जात आहे.
विविध योजनांमधून घरकुलांचे वाटप
फक्त प्रधानमंत्री आवास योजना नाही, तर राज्य सरकारच्या इतरही योजनांमधून घरकुलांचे वाटप केले जात आहे. यामध्ये रमाई आवास योजना (अनुसूचित जातींसाठी), शबरी आवास योजना (अनुसूचित जमातींसाठी), पारधी आवास योजना (पारधी समाजासाठी) आणि इतर योजनांचा समावेश आहे. सर्व योजना मिळून महाराष्ट्रात एकूण ५१ लाख घरकुले बांधण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले आहे.
लाभार्थ्यांच्या जीवनात आलेला बदल
सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील वैभव पाटील यांचे कुटुंब गेल्या अनेक वर्षांपासून एका जीर्ण झोपडीत राहत होते. पावसाळ्यात त्यांच्या घरात पाणी शिरायचे आणि हिवाळ्यात थंडी असह्य व्हायची. घरकुल योजनेमुळे त्यांना पक्के घर मिळाले आहे. “आमचे जुने घर पावसात नेहमी गळायचे. आता आम्हाला पक्के घर मिळाले आहे. आमची मुले आता सुरक्षित राहतील आणि त्यांना अभ्यासासाठी योग्य वातावरण मिळेल,” असे वैभव सांगतात.
पुणे जिल्ह्यातील सुनीता गायकवाड यांनाही या योजनेचा लाभ मिळाला आहे. “आमचे जुने घर फक्त एका खोलीचे होते, जिथे स्वयंपाक, झोप आणि मुलांचा अभ्यास – सर्व एकाच जागेत व्हायचे. नवीन घरात आम्हाला दोन खोल्या मिळाल्या आहेत आणि स्वतंत्र स्वयंपाकघर आहे. सौर पॅनेलमुळे वीजबिलाचा त्रास नाही,” अशी प्रतिक्रिया सुनीता यांनी दिली.
स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालना
घरकुल योजनेमुळे स्थानिक अर्थव्यवस्थेलाही चालना मिळत आहे. बांधकाम क्षेत्रातील मजूर, सुतार, प्लंबर, इलेक्ट्रिशियन, गवंडी यांना मोठ्या प्रमाणात रोजगार मिळत आहे. बांधकाम साहित्य विक्रेत्यांच्या व्यवसायातही वाढ झाली आहे. याचा परिणाम म्हणून, ग्रामीण भागातील तरुणांना रोजगारासाठी शहरात जाण्याची गरज कमी होत आहे.
औरंगाबाद जिल्ह्यातील एक गवंडी रमेश जाधव यांच्या म्हणण्यानुसार, “घरकुल योजनेमुळे आम्हाला वर्षभर काम मिळत आहे. पूर्वी आम्हाला शहरात जावे लागायचे, पण आता गावात राहूनच काम करता येत आहे.”
सौर ऊर्जेचे फायदे
घरकुलांमध्ये सौर पॅनेल बसवल्यामुळे अनेक फायदे होत आहेत. पहिला फायदा म्हणजे वीजबिलाची बचत. दुसरा महत्त्वाचा फायदा म्हणजे निरंतर वीजपुरवठा. ग्रामीण भागात वारंवार वीज जाण्याची समस्या असते, परंतु सौर ऊर्जेमुळे या समस्येवर मात करता येते.
नांदेड जिल्ह्यातील प्रकाश वाघमारे यांना घरकुल योजनेंतर्गत सौर पॅनेलचा लाभ मिळाला आहे. “सौर पॅनेलमुळे आमच्या घरात रात्रभर दिवे चालू ठेवता येतात. माझी मुले रात्री अभ्यास करू शकतात. उन्हाळ्यात पंखा चालवता येतो. हे सर्व मोफत वीजेमुळे शक्य झाले आहे,” असे प्रकाश सांगतात.
सरकारचे उद्दिष्ट आणि भविष्यातील योजना
मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी स्पष्ट केले आहे की, राज्यातील प्रत्येक गरीब कुटुंबाला स्वतःचे पक्के घर मिळावे, हे सरकारचे उद्दिष्ट आहे. “महाराष्ट्रातील लाखो कुटुंब २०२५ पर्यंत आपल्या नवीन घरांमध्ये दिवाळी साजरी करतील, अशी आमची इच्छा आहे,” असे ते म्हणाले.
सरकारने आता घरकुलांच्या दर्जावरही भर दिला आहे. प्रत्येक घरकुलाचे बांधकाम मजबूत असावे आणि त्यात सर्व आवश्यक सुविधा उपलब्ध असाव्यात, याकडे विशेष लक्ष दिले जात आहे. घरकुलांच्या बांधकामासाठी दर्जेदार साहित्य वापरण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.
महाराष्ट्रातील घरकुल योजना ही फक्त चार भिंती आणि छत पुरवण्यापुरती मर्यादित नाही, तर ती गरिबांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणण्याचे माध्यम बनली आहे. या योजनेमुळे लाखो कुटुंबांना स्वतःच्या पक्क्या घराचे स्वप्न पूर्ण होत आहे. वाढीव अनुदान आणि सौर ऊर्जेसारख्या सुविधांमुळे ही योजना अधिक आकर्षक झाली आहे. सरकारच्या या प्रयत्नांमुळे महाराष्ट्रातील गरीब जनतेचे जीवनमान सुधारत आहे आणि त्यांच्या जीवनात नवा उजेड येत आहे.