new rules for ration सार्वजनिक वितरण व्यवस्थेमध्ये पारदर्शकता आणण्यासाठी आणि गरजू नागरिकांपर्यंत अन्नधान्य योग्य प्रकारे पोहोचावे या उद्देशाने सरकारने २०२५ च्या सुरुवातीला रेशन कार्ड व्यवस्थेत अनेक महत्त्वपूर्ण बदल केले आहेत. या नवीन नियमांमुळे एका बाजूला पात्र लाभार्थ्यांना सोयीस्कर पद्धतीने लाभ मिळणार असून दुसऱ्या बाजूला अपात्र व्यक्तींना लाभ मिळण्यास प्रतिबंध घातला जाणार आहे.
डिजिटल व्यवस्थेशी जोडणी नव्या नियमांनुसार, प्रत्येक लाभार्थ्याला स्वतःचे जनधन खाते असणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. या खात्याला आधार क्रमांक आणि मोबाईल नंबर लिंक करणे बंधनकारक आहे.
हे पाऊल डिजिटल व्यवस्थेच्या दिशेने टाकलेले महत्त्वाचे पाऊल मानले जात आहे. याशिवाय, रेशन कार्डशी जोडलेला मोबाईल नंबर कार्यरत असणे आवश्यक आहे. जर मोबाईल नंबर बंद असेल किंवा बदललेला असेल, तर लाभार्थ्याने तो तात्काळ अपडेट करणे गरजेचे आहे.
कुटुंब नोंदणी आणि आधार जोडणी कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याचे आधार कार्ड रेशन कार्डशी जोडणे आता अनिवार्य करण्यात आले आहे. यामुळे खोट्या नावांवर होणारा गैरवापर रोखता येईल आणि खरोखर गरजू असलेल्या कुटुंबांना लाभ मिळेल. एखाद्या कुटुंबातील सदस्य दुसऱ्या ठिकाणी स्थलांतरित झाला असेल, तर त्याची माहिती देखील अपडेट करणे आवश्यक आहे.
केवायसी प्रक्रिया आणि तिचे महत्त्व सरकारने रेशन कार्डधारकांसाठी केवायसी प्रक्रिया सक्तीची केली आहे. ही प्रक्रिया ऑनलाईन किंवा जवळच्या रेशन दुकानात जाऊन पूर्ण करता येते. केवायसी अपडेट न केल्यास रेशन कार्ड रद्द होऊ शकते, म्हणून वेळेत ही प्रक्रिया पूर्ण करणे महत्त्वाचे आहे. केवायसीमध्ये व्यक्तीच्या फोटोसह सर्व आवश्यक कागदपत्रांची तपासणी केली जाते.
शेतकऱ्यांसाठी नवे निकष शेतकऱ्यांसाठी जमिनीच्या मर्यादेत बदल करण्यात आला आहे. आता २ हेक्टरपेक्षा जास्त जमीन असलेल्या शेतकऱ्यांना रेशन कार्डचा लाभ मिळणार नाही. या निर्णयामागील उद्देश हा आहे की, आर्थिकदृष्ट्या सक्षम असलेल्या शेतकऱ्यांऐवजी खरोखर गरजू असलेल्या छोट्या शेतकऱ्यांना लाभ मिळावा.
वितरण प्रक्रियेतील सुधारणा रेशन वितरण प्रक्रिया अधिक पारदर्शक करण्यासाठी नवे नियम लागू करण्यात आले आहेत. प्रत्येक लाभार्थ्याला धान्य घेताना खाद्यान्न पर्ची दाखवणे बंधनकारक आहे. बायोमेट्रिक पद्धतीने ओळख पटवून कुटुंबातील कोणताही सदस्य रेशन घेऊ शकतो, ही सुविधा कायम ठेवण्यात आली आहे.
बीपीएल आणि अंत्योदय लाभार्थ्यांसाठी विशेष तरतूद गरीबीरेषेखालील आणि अंत्योदय कार्डधारकांसाठी विशेष तरतुदी करण्यात आल्या आहेत. या वर्गातील लाभार्थ्यांना अतिरिक्त धान्य मिळण्याची योजना विचाराधीन आहे. केंद्र आणि राज्य सरकारच्या संयुक्त प्रयत्नांतून या वर्गासाठी नवीन योजना लवकरच जाहीर होण्याची शक्यता आहे.
लाभार्थ्यांसाठी महत्त्वाच्या सूचना १. सर्व कागदपत्रे अद्ययावत ठेवा: आधार कार्ड, मोबाईल नंबर, बँक खाते यांची माहिती नेहमी अपडेटेड ठेवा. २. केवायसी वेळेत पूर्ण करा: निर्धारित मुदतीत केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करा, अन्यथा लाभ थांबवला जाऊ शकतो. ३. नियमित तपासणी करा: रेशन कार्डशी संबंधित कोणतेही नवीन नियम किंवा बदल झाले आहेत का, याची नियमित तपासणी करा. ४. तक्रार निवारण: काही अडचण आल्यास किंवा तक्रार असल्यास स्थानिक अन्नधान्य कार्यालयाशी संपर्क साधा.
बदल सरकार डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर वाढवून वितरण प्रणाली अधिक कार्यक्षम करण्याच्या दिशेने काम करत आहे. भविष्यात मोबाईल अॅपद्वारे रेशन वितरणाची सुविधा, ऑनलाईन तक्रार निवारण यांसारख्या सुविधा उपलब्ध होऊ शकतात.
२०२५ मधील नवीन रेशन कार्ड नियम हे सार्वजनिक वितरण व्यवस्था अधिक प्रभावी आणि पारदर्शक करण्याच्या दिशेने टाकलेले महत्त्वाचे पाऊल आहे. या नियमांमुळे एका बाजूला गैरवापर रोखला जाईल, तर दुसऱ्या बाजूला खरोखर गरजू असलेल्या लोकांपर्यंत लाभ पोहोचवणे सोपे होईल. सर्व लाभार्थ्यांनी या नवीन नियमांची योग्य ती दखल घेऊन आवश्यक ती कार्यवाही करणे महत्त्वाचे आहे.